Rối loạn cương dương: Biểu hiện, nguyên nhân và cách khắc phục

Rối loạn cương dương được dân gian gọi với cái tên khác là “bất lực” không còn là một khái niệm xa lạ với cộng đồng. Điều này xảy ra không chỉ bởi dân trí của người dân cao hơn, cởi mở hơn trong các vấn đề nhạy cảm mà còn bởi tỉ lệ mắc bệnh ngày càng nhiều đặc biệt là nam giới bắt đầu bước sang tuổi tứ tuần.

Rối loạn cương dương là gì?

Rối loạn cương dương vốn được gọi với cái tên quen thuộc là “bất lực”. Từ này không những phản ánh chính xác tình trạng cương dương mà còn phản ảnh chất lượng quan hệ tình dục của người bệnh. Căn bệnh này mang đến cho người bệnh những phiền phức rất lớn, ảnh hưởng đến thể chất cũng như tâm lý của bệnh nhân.

Rối loạn cương dương hay rối loạn cương là tình trạng một người đàn ông không thể đạt được và duy trì trạng thái cương dương để tham gia vào hoạt động tình dục. Tình trạng này kéo dài ít nhất từ 3 đến 6 tháng gây cho bệnh nhân những ảnh hưởng lớn tới sinh hoạt và tâm lý

Bệnh thường xuất hiện ở nam giới sau tuổi 40. Tuy nhiên có rất nhiều trường hợp người trẻ xuất hiện tình trạng một vài ngày dương vật không đủ cương cứng đến khám. Những trường hợp này cần cân nhắc kĩ lưỡng trước khi quyết định đưa ra chẩn đoán.

Tại Mỹ tần suất xuất hiện rối loạn cương dương ở nam giới khoảng 18-30 triệu người. Rối loạn cương dương thường xuất hiện trên những bệnh nhân có đi kèm với một số bệnh lý mạn tính. Nghiên cứu khoa học ở Massachusetts cho thấy rối loạn cương dương là một bệnh lý thường gặp ở nam giới. Nghiên cứu được thực hiện trên 1290 nam giới ở độ tuổi 40-70 tuổi, thì 52% số này có rối loạn cương dương ở mức độ nào đó, 17,1% bị nhẹ, 25,2% ở mức độ vừa và 9,6% có rối loạn cương dương hoàn toàn.

Rối loạn cương dương hoàn toàn được ghi nhận ở 5% nam giới trong độ tuổi 40 và tăng lên 15% ở tuổi 70. Nam giới tuổi càng cao thì nguy cơ mắc rối loạn cương dương càng cao. Do đó tỉ lệ mắc rối loạn cương dương ở nam giới sẽ tăng dần theo tuổi và ngày càng nhiều người đến khám vì rối loạn cương dương.

Ở các nước Châu Á văn hóa còn khắt khe và người dân còn ngại ngần khi chia sẻ về tình trạng bệnh của mình thì cũng ghi nhận được những con số đáng lưu tâm. Tại Nhật, có 26% nam giới nước này có tình trạng rối loạn cương dương, tại Trung Quốc thì tỉ lệ này là khoảng 32,8% ở nam giới 40-49 tuổi, 36,4% từ 50-59 tuổi, 74,2% ở độ tuổi từ 60-69 tuổi và 86,2% ở nam giới trên 70 tuổi. Tại Việt Nam nam giới có rối loạn cương dương vào khoảng 15,7%.

Biểu hiện của rối loạn cương dương

Dương vât được tạo bởi 3 ống bao bọc với nhau bởi một bao trắng. Động mạch cấp máu cho nó là động mạch dương vật, chia nhỏ ra xung quanh cấp máu cho vật hang gọi là động mạch thể hang. Chúng xoắn lại và đổ vào các xoang hang. Máu ở đó được dẫn vào các tĩnh mạch sau hang rồi chúng kết hợp lại tạo thành những tĩnh mạch lớn chui xuyên qua bao trắng trước khi đổ vào tĩnh mạch lưng sâu hay tĩnh mạch thể hang rồi về tĩnh mạch đùi.

Thần kinh chi phối cho mạch máu và cơ trơn dương vật được xuất phát từ thần kinh giao cảm và phó giao cảm ở vùng ngực, thắt lưng cùng. Các cơ vân dương vật được chi phối bởi thần kinh xuất phát từ các sợi thân thể thắt lưng cùng. Hệ thống giao cảm, phó giao cảm và thân thể phối hợp nhịp nhàng với nhau trong hoạt động cương dương. Bất cứ rối loạn hoạt động nào của hệ thống này đều có thể gây rối loạn cương dương.

Rối loạn cương dương thường có biểu hiện dương vật không cương cứng được hoặc có cương nhẹ nhưng không đủ cứng để tham gia hoạt động tình dục. Các dấu hiệu này phải kéo dài 3-6 tháng khiến bệnh nhân có những biến đổi về tâm lý cũng như sinh hoạt.

Rối loạn cương dương được chia ra làm nhiều thể: rối loạn cương dương nguyên phát và rối loạn cương dương thứ phát. Ngoài ra dựa vào nguyên nhân người ta còn chia ra rối loạn cương dương tâm lý và rối loạn cương dương thực thể.

Với rối loạn cương dương nguyên phát bệnh nhân thường có những rối loạn cương dương trước tuổi trưởng thành, ngược lại rối loạn cương dương thứ phát bệnh nhân sau trưởng thành mới xuất hiện tình trạng rối loạn cương dương.

Rối loạn cương dương tâm lý thường xuất hiện sau một biến cố tâm lý chiếm khoảng 5% trường hợp bệnh nhân đến khám nam khoa. Còn với rối loạn cương dương thực thể tỉ lệ này chiếm khoảng 50-80% số trường hợp rối loạn cương dương, đa số bệnh nhân có các bệnh lý về mạch máu, thần kinh, nội tiết và các yếu tố thực thể khác.

Nguyên nhân gây rối loạn cương dương

Sự cương dương vật là một cơ chế phức tạp, phối hợp bởi nhiều hệ thống tâm lý, sinh lý, thần kinh và nội tiết. Khi bất kì một tác nhân nào gây rối loạn hoạt động của một hệ thống đều có thể gây rối loạn cương dương. Có rất nhiều nguyên nhân gây ra rối loạn cương dương ở nam giới bao gồm: Tâm lý, thần kinh, nội tiết…

Trước đây, những năm 1950, 90% trường hợp rối loạn cương dương thường được nghĩ là do yếu tố tâm lý. Nhưng hiện nay, các nghiên cứu cho thấy rằng rối loạn cương dương còn có sự tham gia của yếu tố thực thể và thông thường rối loạn cương dương thường là sự phối hợp của các yếu tố tâm lý và thực thể.

Nguyên nhân tâm lý

Nguyên nhân tâm lý thường được thấy ở bệnh nhân trẻ có rối loạn cương dương. Đặc biệt là những bệnh nhân trẻ có rối loạn cương dương tiến triển từng đợt. Yếu tố tâm lý cũng thường gặp ở những bệnh nhân cao tuổi thứ phát sau yếu tố thực thể. Lo lắng quá mức về mức độ hoàn thiện, thiếu kích thích ham muốn hoặc những trục trặc trong mối quan hệ với bạn tình cũng là nguyên nhân gây ra rối loạn cương dương. Đây là một yếu tố cần được chú ý ở bất kì lứa tuổi nào.

Ngoài ra các bệnh lý tâm thần như trầm cảm, rối loạn cảm xúc, rối loạn lo âu lan tỏa… cũng là một nguyên nhân gây ra rối loạn cương dương. Tình trạng rối loạn cương dương này có thể do sự phối hợp của sự giảm ham muốn tình dục do bệnh tâm thần và rối loạn thần kinh do dùng thuốc hướng thần.

Nguyên nhân mạch máu

Tổn thương mạch máu cũng là nguyên nhân gây rối loạn cương dương. Phẫu thuật vùng chậu, chấn thương kín vùng chậu nhất là khi có tổn thương niệu đạo màng, chấn thương tầng sinh môn như trong đạp xe đường dài. Tuy nhiên tình trạng tổn thương mạch máu thường gặp nhất là tình trạng xơ vữa động mạch. Đây là nguyên nhân chiếm 40-50% các trường hợp nam giới rối loạn cương dương.

Nguyên nhân mạch máu được chia ra làm hai nhóm: ngoài dương vật và trong dương vật. Bệnh lý ngoài dương vật bào gồm các tổn thương tại động mạch thẹn trong, động mạch chậu trong, động mạch chậu chung và động mạch chủ mà có thể dùng ngoại khoa để điều trị. Các bệnh lý rối loạn cương dương do tuổi cao, xơ vữa động mạch, đái tháo đường và các tổn thương vi mạch khác thì không thể đáp ứng với các kĩ thuật ngoại khoa hiện nay.

Nguyên nhân thể hang

Các nguyên nhân tại thể hang có thể kể đến như: có các tĩnh mạch to đi ra khỏi thể hang (trường hợp này thường do bẩm sinh); trong bệnh Peyronie hay tuổi cao các tĩnh mạch giãn do bao trắng mất đàn hồi; cơ trơn vật hang không giãn nở do xơ hóa, suy thoái hay rối loạn những khoảng nối; hoặc do không tiết đủ các chất dẫn truyền thần kinh; hoặc có sự thông nhau bất thường của thể hang và thể xốp, quy đầu do bẩm sinh, chấn thương hoặc phẫu thuật.

Nguyên nhân thần kinh

Các bệnh thần kinh Parkinson, Alzheimer, chấn thương sọ não, tai biến mạch máu não thường gây rối loạn cương dương do làm giảm ham muốn tình dục và ngăn chặn quá trình cương dương. Chấn thương cột sống gây ra rối loạn cương tùy theo vị trí và tính chất của chấn thương.

Khoảng 75% bệnh nhân chấn thương tủy sống có duy trì trạng thái cương cứng nhưng chỉ có 25% bệnh nhân có quá trình cương đủ cứng. 95% bệnh nhân có sang thương tủy sống có cương dương phản xạ, trong khi chỉ 25% bệnh nhân có sang thương tương tự ở tủy dưới còn duy trì cương sinh lý.

Các bệnh tủy sống bao gồm tật chẻ đôi đốt sống, thoát vị địa đệm, bướu, xơ cứng rải rác… các bệnh thần kinh ngoại biên như đái tháo đường, nghiện rượu, thiếu vitamin có thể ảnh hưởng đến tận cùng thần kinh, giảm lượng chất dẫn truyền thần kinh và gây ra rối loạn cương dương.

Nguyên nhân nội tiết

Giảm androgen làm giảm ham muốn tình dục và dạ cương. Tuy nhiên cương do kích thích tình dục thị giác vẫn tồn tại ở bệnh nhân suy tuyến sinh dục, nên vai trò androgen không phải là yếu tố chủ đạo trong việc cương dương. Sự giảm nồng độ testosterone tự do có thể dẫn đến giảm ham muốn tình dục và giảm số lần cương dương. Các bệnh nhân bị tăng prolactin huyết có thể đưa đến rối loạn cương cương dương và sinh sản do prolactin gây rối loạn tiết dopamine trung ương gây ra suy tuyến sinh dục do giảm tiết gonadotropin

Bệnh toàn thân mạn tính và cao tuổi

Đái tháo đường, cao huyết áp và tim mạch là những bệnh lý hàng đầu gây ra rối loạn cương. Theo những nghiên cứu ở nam giới ở Massachusetts cho thấy rối loạn cương hoàn toàn gặp ở 28% bệnh nhân đái tháo đường có điều trị, ở 39% bệnh nhân bệnh tim có điều trị và 15% bệnh nhân sử dụng thuốc điều trị cao huyết áp. Suy thận mạn tính, bệnh phổi mạn tính, các bệnh toàn thân hệ thống cũng là nguyên nhân gây ra rối loạn cương dương.

Người cao tuổi tình trạng rối loạn cương dương thường gây ra bởi tăng khoảng thời gian kích thích tình dục và sự cương, dương vật kém cứng, xuất tinh không mạnh, thể tích tinh dịch giảm và giai đoạn trơ giữa 2 lần cương dương kéo dài.

Nguyên nhân do thuốc

Có khoảng 25% số bệnh nhân nam giới xuất hiện tình trạng rối loạn cương dương do dùng thuốc. Thuốc lợi tiểu có thể gây ra khoảng 10-20% số trường hợp rối loạn cương dương. Các thuốc chẹn beta, thuốc chống trầm cảm ba vòng, ức chế monoamino oxidase đều có thể gây rối loạn cương dương. Thuốc benzodiazepine, các thuốc ức chế tái hấp thu chọn lọc serotonin được ghi nhận là gây rối loạn cương dương, giảm ham muốn tình dục hay rối loạn xuất tinh.

Tới 75% bệnh nhân nghiện rượu có rối loạn cương dương. Uống ít rượu có thể cải thiện chức năng cương dương, gia tăng ham muốn tình dục do tác dụng giải tỏa lo âu căng thẳng và làm giãn mạch của rượu. Rối loạn cương dương ở những người này có thể là do sự phối hợp của các yếu tố tâm lý, bệnh lý thần kinh nội tiết và suy tuyến sinh dục.

Cách chữa rối loạn cương dương

Trước đây khi có rối loạn cương dương phương pháp điều trị thường rất hạn chế, chủ yếu được thực hiện bởi các bác sĩ thận tiết niệu. Nhưng khi xuất hiện thuốc ức chế men PDE5 thì hiệu quả điều trị tăng cao và hoàn toàn có thể được điều trị bởi bác sĩ nội khoa. Điều trị rối loạn cương dương được chia thành 2 nhóm chính: điều trị đặc hiệu và không đặc hiệu.

Các phương pháp điều trị đặc hiệu được thực hiện bằng hình thức tư vấn tâm lý, liệu pháp nội tiết, phẫu thuật mạch máu… các phương pháp không đặc hiệu được áp dụng hiện nay như: thay đổi lối sống, thay đổi thuốc đang sử dụng cũng hiệu quả. Tuy nhiên việc điều trị rối loạn cương dương cần phải phối hợp nhiều phương pháp với nhau.

Thuốc trị rối loạn cương dương

Các thuốc ức chế PDE5

Sildenafil là thuốc đầu tiên được lưu hành trên thị trường sau đó là vardenafil và tadanafil. Thuốc có tác dụng ức chế PDE5 làm tăng cGMP trong tế bào cơ trơn của xoang hang gây giãn cơ và cương dương. Hiệu quả lâm sàng của nhóm thuốc trên là khoảng 80%. Tác dụng phụ của thuốc này bao gồm nóng bừng mặt, tụt huyết áp, đau mỏi cơ, lóe sáng mắt. Do vậy những bệnh nhân có thiếu máu thần kinh thị, những người có huyết áp thấp… nên thận trọng khi sử dụng.

Thời gian tác dụng của thuốc khoảng 30 phút sau uống và kéo dài từ 30 phút đến khoảng 2 giờ đông hồ tùy từng loại hoạt chất sử dụng. Chống chỉ định của thuốc áp dụng cho các trường hợp suy gan, suy thận, bệnh nhân đang sử dụng nitrit do tác dụng giãn mạch hiệp đồng, bệnh nhân đang sử dụng thuốc ức chế P450 3A4 như erythromycin, ketaconazole, cimetidine…

Apomorphine

Thuốc tác dụng lên nhân cạnh não thất vùng hạ đồi như chất đồng vận dopamine D2 gây cương dương nhanh. Tuy nhiên thuốc gây nôn trên nhiều bệnh nhân, hiệu quả đạt khoảng 50% số trường hợp do đó đây là thuốc hiện nay ít được sử dụng trên lâm sàng.

Các thuốc khác

Yohimbine và trazodone có chỉ định hạn chế trong điều trị rối loạn cương dương vì tác dụng gây cương cứng khá yếu. Hơn nữa tác dụng phụ khá nhiều nên hiện nay cũng là thuốc ít được sử dụng trên lâm sàng.

Cách chữa rối loạn cương dương tại nhà

Với những bệnh nhân rối loạn cương dương việc sử dụng thuốc hay các phương pháp hỗ trợ là chưa hoàn toàn đầy đủ để có thể cải thiện tình trạng rối loạn này. Việc tập luyện hay thay đổi lối sống ở nhà cũng là việc cần thiết.

Bệnh nhân cần phải tập thể dục thường xuyên, có thể chọn các bộ môn thể thao mà bệnh nhân yêu thích hoặc những bộ môn đẩy mạnh sự tưới máu tới bộ phận sinh dục của bệnh nhân. Các môn thể thao có thể luyện tập như chạy bộ, đá bóng, bơi lội… Hạn chế rượu bia, thuốc lá, ngủ đủ giấc là những điều vô cùng để giữ gìn sức khỏe toàn thân.

Nếu bệnh nhân đang tập luyện đạp xe đường dài thì nên thay yên xe đạp to hơn để tránh chèn ép vào động mạch tưới máu cho dương vật, hoặc có thể giảm cường độ luyện tập xuống. Luôn có những khoảng nghỉ ngơi tích cực đi lại điều hòa trong và sau khi luyện tập.

Cách chữa rối loạn cương dương bằng Đông y

Đã từ rất lâu, nên y học phương Đông đã luôn quan tâm đến đời sống sinh hoạt làm việc và tình dục của nhân dân trong cộng đồng. Khoảng gần 4000 năm trước đã có những miêu tả rất khái quát về tình trạng rối loạn cương trong các y văn cổ.

Rối loạn cương dương theo Y học cổ truyền được quy nạp vào chứng “dương nuy”, “liệt dương”. “nuy” ở đây là yếu mềm, “liệt” ở đây là không thể hoạt động được đã thể hiện rất rõ bệnh tình. Đây là tình trạng dương vật không đủ cương cứng hoặc không cương cứng để tham gia vào hoạt động tình dục. Đây là sự đồng nhất quan điểm rất chung giữa y học cổ truyền và y học hiện đại về bệnh lý rối loạn cương dương.

Cũng theo Đông Y, tình trạng rối loạn cương có gắn liền mật thiết với tạng thận. Thận tàng tinh cất giữ cái tinh túy nhất của con người. Thận chủ sinh dục và phát dục của cơ thể, mọi vấn đề liên quan đến sinh dục đều có liên quan đến tạng thận.

Do đó khi điều trị rối loạn cương dương Đông y thường quan niệm bổ vào tạng thận làm vững mạnh cái chân âm chân dương trong cơ thể, người ta gọi là bổ thận tráng dương. Phương pháp này dùng những vị thuốc có tác dụng bổ dương phối hợp với các vị thuốc khác tùy theo chứng mà gia giảm.

Những bệnh nhân có biểu hiện liệt dương, đau lưng, mỏi gối, hoa mắt, chóng mặt ù tai, ra mồ hôi trộm, người nóng, tay chân nóng, chất lưỡi đỏ, ít rêu mạch tế sác là những biểu hiện của thận âm hư suy gây rối loạn cương dương có thể sử dụng bài tả quy hoàn để điều trị.

Bài thuốc: Tả quy hoàn: thục địa 320g; hoài sơn 160g; sơn thù 160g; kỉ tử 160g; ngưu tất 120g; thỏ ty tử 160g; lộc giác giao 160g; quy bản 160g; tán bột làm hoàn mỗi ngày uống 12-16g.

Bệnh nhân liệt dương nhưng sợ lạnh, người lạnh tay chân lạnh, đau lưng, mỏi gối, đi ngoài phân nát, tiểu nhiều lần, tiểu đêm, chất lưỡi nhạt bệu, rêu lưỡi trắng, mạch trầm tế. Là biểu hiện của thận dương hư suy dùng bài Hữu quy ẩm để điều trị.

Bài thuốc: Hữu quy ẩm: thục địa 12g; hoài sơn 8g; sơn thù 4g; kỷ tử 8g; cam thảo trích 4g; nhục quế 4g; đỗ trọng 8g, phụ tử chế 4g. sắc uống ngày 1 thang uống sáng chiều.

Các phương pháp không dùng thuốc khác

Châm cứu với điều trị rối loạn cương dương thường áp dụng tuy theo chứng trạng của bệnh nhân mà có các phác đồ huyệt với nhau. Nếu bệnh nhân thận dương hư cần sử dụng thêm cứu ngải. Phác đồ huyệt có thể dùng là: thận du, âm cốc, thái khê, giải khê châm bổ 15-20 phút; cứu ngải mệnh môn, quan nguyên, khí hải 10 phút. Ngoài ra có thể chọn thêm một số huyệt phụ cận nữa. Tuy nhiên cần có sự thăm khám của bác sĩ chuyên khoa về y học cổ truyền.

Diện chẩn để chữa rối loạn cương dương cũng là một phương pháp hữu hiệu, bệnh nhân có thể tìm điểm đau trên khuôn mặt vùng mũi, má và quanh cung lông mày. Day ấn các vùng phản xạ này để kích thích điều tiết lại chức năng hoạt động sinh dục.

Ngoài ra bệnh nhân nên tập luyện thêm khí công dưỡng sinh. Phương pháp này giúp điều hòa kinh khí cơ thể có tác dụng hoạt hóa và điều hòa hệ thống thần kinh. Đây không những là một phương pháp thể dục mà còn là phương pháp điều trị bệnh rất hữu hiệu.

Nói tóm lại rối loạn cương dương là một bệnh lý rất thường gặp ở nam giới đặc biệt những người qua tuổi trung niên. Nguyên nhân của bệnh là sự phối hợp của tâm lý lẫn nguyên nhân thực thể. Với từng đối tượng bệnh nhân thì định hướng nguyên nhân có chút khác biệt. Phương pháp điều trị kết hợp nhiều mô thức từ tư vấn tâm lý lẫn việc dùng thuốc và can thiệp thủ thuật. Do đó bệnh nhân nên đến khám các cơ sở uy tín để được thăm khám tư vấn và điều trị triệt để.