Gia cầm là gì?

Gia cầm là loài vật nuôi phổ biến trong ngành chăn nuôi, chủ yếu để lấy thịt và trứng. Đây là những loại thực phẩm phổ biến trên thế giới và có giá trị kinh tế rất cao.

Gia cầm là loài chim thuần hóa được con người nuôi để lấy trứng, thịt hoặc lông. Gia cầm cũng bao gồm các loài chim khác bị giết để lấy thịt, chẳng hạn như chim bồ câu, nhưng không bao gồm các loài chim hoang dã tương tự bị săn bắt để phục vụ cho thể thao và giải trí.

Việc thuần hóa gia cầm diễn ra cách đây vài nghìn năm. Điều này có thể bắt nguồn từ việc con người ấp nở và nuôi những con chim non từ trứng thu thập từ tự nhiên, nhưng sau này trở thành giữ những con chim vĩnh viễn trong điều kiện nuôi nhốt.

Thời kỳ đầu gà thuần hóa có thể đã được sử dụng để chọi gà và chim cút được nuôi vì tiếng hót của chúng, nhưng ngay sau đó người ta đã nhận ra rằng nó có một nguồn thức ăn từ gia cầm nuôi nhốt hữu ích như thế nào.

Việc nhân giống chọn lọc để gia cầm tăng trưởng nhanh, có khả năng đẻ trứng, hình dạng, bộ lông như ý đã diễn ra trong nhiều thế kỷ và các giống gia cầm hiện đại thường trông rất khác so với tổ tiên hoang dã của chúng. Mặc dù một số loài chim vẫn được nuôi trong đàn nhỏ trong các hệ thống rộng lớn, hầu hết các loài chim có sẵn trên thị trường hiện nay đều được nuôi trong các doanh nghiệp thương mại chuyên sâu.

Cùng với thịt lợn, thịt gia cầm là một trong hai loại thịt được tiêu thụ nhiều nhất trên toàn cầu, chiếm hơn 70% nguồn cung cấp thịt vào năm 2012. Gia cầm cung cấp thực phẩm có lợi về mặt dinh dưỡng, có chứa protein chất lượng cao kèm theo tỷ lệ thấp chất béo. Tất cả thịt gia cầm nên được xử lý đúng cách và nấu chín đủ để tránh nguy cơ ngộ độc thực phẩm.

Một số loại gia cầm phổ biến tại Việt Nam

Gà

Gà là loài chim có kích thước trung bình, mập mạp với tư thế thẳng đứng và đặc trưng bởi những chiếc mào đỏ trên đầu. Con đực, được gọi là gà trống, thường lớn hơn, màu đậm hơn và có bộ lông đuôi xòe rộng hơn con cái (gà mái). Gà là loài ăn tạp, sống trên mặt đất, trong môi trường tự nhiên của chúng bới đất và lá khô để tìm hạt giống, động vật không xương sống và các động vật nhỏ khác. Gà hiếm khi bay, trừ khi tình huống nguy hiểm bắt buộc, chúng thường trốn vào các bụi cây khi phát hiện nguy hiểm.

Gà nhà được thuần hóa từ gà rừng, là một loài gia cầm quan trọng và phổ biến nhất trên thế giới. Gà được nuôi chủ yếu để lấy thịt và trứng, là phương tiện báo thức ở vùng nông thôn. Ngoài ra gà còn cung cấp các sản phẩm khác như lông gà, phục vụ cho đá gà, và làm cảnh.

Trong ngành công nghiệp gia cầm có trên 50 tỷ con gà được nuôi hàng năm để làm thực phẩm. Trứng và thịt là một nguồn thực phẩm quan trọng và đóng góp rất lớn cho nền kinh tế. Tuổi thọ tự nhiên của gà khoảng hơn sáu năm. Gà nuôi lấy thịt thông thường chỉ mất 6 tuần là đạt được kích cỡ để giết thịt. Gà nuôi thả vườn hay gà nuôi bằng thực phẩm hữu cơ thường bị giết mổ khi đạt 14 tuần tuổi. Đối với gà trứng, một số giống gà trứng có thể đẻ 300 trứng/năm. Khả năng đẻ trứng của gà lấy trứng bắt đầu giảm sau 12 tháng.

Vịt

Vịt là loài chim có thể sống ở môi trường nước, có kích thước trung bình, mỏ rộng, mắt ở 2 phía đầu, cổ khá dài, chân ngắn và chân có màng. Con đực thường lớn hơn con cái và có màu khác nhau ở một số giống. Vịt nhà là loài ăn tạp, ăn nhiều loại động vật và thực vật như côn trùng thủy sinh, động vật thân mềm, giun, động vật lưỡng cư nhỏ, bèo và cỏ. Chúng kiếm ăn ở vùng nước nông bằng. Hầu hết vịt nhà quá nặng để có thể bay.

Vịt là loài chim xã hội, thích sống và di chuyển cùng nhau theo đàn. Chúng giữ cho bộ lông của chúng không thấm nước bằng cách rỉa lông

Vịt có giá trị kinh tế cao, được nuôi chủ yếu để lấy thịt, trứng và lông. Giống như gà, nhiều giống vịt khác nhau đã được lai tạo và phát triển, được chọn lọc cho khả năng đẻ nhiều trứng, tăng trưởng nhanh. Vịt có thể đẻ 200 quả trứng mỗi năm và có thể đạt trọng lượng 3,5 kg trong 44 ngày. Ở phương Tây, vịt không phổ biến như gà, vì gà có thể sản xuất số lượng lớn thịt trắng, thịt nạc và dễ nuôi hơn, khiến giá thịt gà thấp hơn thịt vịt. Vịt được chăn nuôi tại nhiều nước Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam

Ngan

Ngan được thuần hóa từ hàng trăm năm trước và cũng là một loại gia cầm phổ biến tại Việt Nam. Thịt ngan cũng được ưa chuộng hơn so với phần lớn thịt của các giống vịt nhà do có nhiều nạc hơn, chứ không nhiều mỡ như thịt vịt. Độ nạc và mềm của thịt ngan có thể so sánh với thịt bê.

Các giống ngan nhà thường có các bộ lông đặc trưng, không giống như ngan hoang dã trong tự nhiên. Loại ngan có lông trắng thích hợp cho sản xuất thịt. Ngan mái nặng khoảng 2–5 kg; ngan trống nặng khoảng 5–8 kg. Ngan trong chăn nuôi có thể sinh sản tới 3 lần trong năm.

Ngỗng

Ngỗng nhà là loại gia cầm dễ nuôi, nhanh lớn, ít bị bệnh. Có nhiều giống ngỗng như ngỗng trắng, ngỗng xám vằn, loại chân thấp, chân cao.

Nuôi ngỗng có nhiều thuận lợi do tập tính của ngỗng là chủ yếu tiêu thụ thức ăn xanh như rau củ. Ngỗng hầu như chỉ ăn cỏ và rau là chính, ít dùng lương thực.

Ngỗng non trong giai đoạn từ lúc nở đến lúc được 30 ngày tuổi yêu cầu chế độ chăm sóc rất cẩn thận bởi vì ngỗng giai đoạn này còn rất yếu, ăn uống chưa quen, khả năng thích ứng cũng rất kém. Ngỗng nhà nuôi trong vòng 4 đên 8 tháng đã cho thu hoạch 4 – 7kg.

Bồ câu

Bồ câu nhà được nuôi tại nhiều nước để lấy thịt. Đây là loài gia cầm tương đối dễ nuôi. Nuôi chim bồ câu không đòi hỏi kỹ thuật chăm sóc, chi phí cao mà lại cho hiệu quả nhanh.

Chim bồ câu siêu thịt, có thể nặng từ 1,2 kg trở lên, dễ nuôi, nhanh lớn, ít bệnh, sinh sản tốt. Một số giống bồ câu nhà có thể cho ăn bằng sản phẩm nông nghiệp dư thừa như: đậu nành xấu, lõi ngô, rau cỏ đem nghiền thành cám viên.

Chuồng nuôi bồ câu phải thật sạch sẽ, thoáng mát. Chim bồ câu rất nhạy cảm với ánh sáng. Mặc dù khi đẻ trứng chim không bị ảnh hưởng nhiều bởi ánh sáng nhưng khi sự ấp trứng lại phụ thuộc chặt chẽ vào yếu tố ánh sáng. Bản năng tự nhiên của bồ câu là ấp trứng theo  vào thời gian chiếu sáng ban ngày, với thời gian tối thiểu là 13 giờ.

Tình hình chăn nuôi gia cầm

Chăn nuôi gia cầm là quá trình nuôi các loài chim thuần hóa như gà, vịt, ngan, ngỗng… nhằm mục đích lấy thịt hoặc trứng làm thức ăn. Gia cầm (chủ yếu là gà) được nuôi với số lượng lớn. Ứớc tính hơn 50 tỷ con gà được nuôi hàng năm làm nguồn thức ăn cho con người, cả thịt và trứng.

Thịt gia cầm là loại thịt được ăn nhiều thứ hai trên thế giới. Sản lượng thịt gà toàn cầu đã tăng lên 84,6 triệu tấn trong năm 2013. Các nhà sản xuất thịt gà lớn nhất là Hoa Kỳ (20% sản lượng toàn thế giới), Trung Quốc (16,6%), Brazil (15,1%) và Liên minh châu Âu (11,3%).

Sản lượng thịt vịt trên thế giới đạt khoảng 4,2 triệu tấn trong năm 2011 với Trung Quốc sản xuất hai phần ba tổng số, khoảng 1,7 tỷ con vịt. Các quốc gia sản xuất vịt đáng chú ý khác ở phía Đông bao gồm Việt Nam, Thái Lan, Malaysia, Myanmar, Indonesia và Hàn Quốc (tổng cộng 12%). Pháp (3,5%) là nhà sản xuất lớn nhất ở phương Tây, tiếp theo là các quốc gia EU khác (3%) và Bắc Mỹ (1,7%).

Cho đến nay, Trung Quốc vẫn là nhà sản xuất thịt ngỗng lớn nhất, với 94% thị phần tức 2,6 triệu tấn trên toàn cầu.