Giãn phế quản là gì? Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và phòng ngừa hiệu quả

Giãn phế quản gây khó thở, ho dai dẳng, người mệt mỏi, khó chịu, thỉnh thoảng phát ra tiếng khò khè khi thở. Các triệu chứng bệnh xuất hiện nhiều lần kèm theo hiện tượng ho. Để hiểu rõ hơn về căn bệnh này, cùng tìm hiểu qua bài viết này nhé!

Giãn phế quản là gì?

Giãn phế quản là khi các ống dẫn không khí vào và ra khỏi phổi của bạn bị giãn ra và bị hư hại. Điều này làm cho bạn cảm thấy khó thở hơn, thỉnh thoảng sẽ bị bùng phát những cơn khó thở cực độ. Đây là một bệnh mãn tính thường diễn biến xấu đi theo thời gian.

Giãn phế quản là căn bệnh tàn phá cấu trúc của phế quản bằng việc giãn ra liên tục không hồi phục của các phế quản dao động từ cấp 3 cho tới cấp 8. Những phế quản trong phổi khi bị bệnh thường giãn thành ổ không thể tự lành lại kèm theo triệu chứng của một số bệnh khác và nhiễm khuẩn mãn tính.

Bất cứ ai cũng có thể bị bệnh, một số trường hợp bị phát hiện do di truyền bẩm sinh. Bệnh có thể giãn rộng ở một hoặc hai bên phổi, lan ra nhiều thùy khác nhau hoặc chỉ giãn ở một thùy hoặc một phần nhỏ của phổi.

Ở thời kỳ trước khi có thuốc kháng sinh, giãn phế quản là một căn bệnh phổ biến và có thể dẫn tới tử vong hoặc tàn phế. Tuy nhiên trong những năm gần đây, tại các nước phát triển thì nó lại trở thành căn bệnh hiếm gặp. Sở dĩ các nước đạt được kết quả tiến bộ lớn như vậy là nhờ hiệu quả của việc áp dụng thuốc miễn dịch ở trẻ em được phát triển rộng rãi, đặc biệt là thuốc chống ho gà và sởi. Ngoài ra thuốc kháng sinh trị nhiễm trùng đường hô hấp cũng có tác dụng phòng trị bệnh rất tốt.

Nguyên nhân giãn phế quản

Giãn phế quản do bẩm sinh

Giãn phế quản bẩm sinh khiến cho những phế quản bị giãn ra do phổi ngoại vi kém phát triển.

• Hội chứng Kartagener: mắc nhiều bệnh một lúc giãn phế quản lan tỏa, viêm xoang, polip mũi, phủ tạng rối loạn. Người bệnh còn có thể bị viêm mũi mạn tính, vô sinh (ở nam), viêm tai giữa, giác mạc có vấn đề, đau đầu và suy giảm khứu giác.
• Hội chứng Mounier-Kuhn: gồm viêm xương sàng và giãn phế quản. Khi phế quản bị phì ra rất lớn, đường kính rộng gấp đôi so với bình thường. Khí ở phế quản bị phì đại vì khuyết tật cấu trúc tổ chức liên kết ở thành phế quản gây ra giãn phế quản.
• Hội chứng Williams-Campbell: hiện tượng khuyết tật cấu trúc sụn phế quản khiến phế quản phình ra lúc thở vào và lại xẹp xuống lúc thở ra.
• Hội chứng móng tay vàng: xảy ra khi hệ thống bạch huyết bị giảm sản bẩm sinh. Người bệnh mắc phải các triệu chứng như móng tay có màu vàng nhạt, cong và dày, giãn phế quản kèm phù bạch huyết.

Giãn phế quản do mắc phải

• Giãn phế quản xảy ra sau khi bị viêm hoại tử
• Nhiễm khuẩn phế quản hoặc phổi tái diễn (sởi, ho gà, cúm)
• Thiếu hụt miễn dịch
• Tiếp xúc với hơi hóa chất độc hại
• Hít phải xăng
• Loét phế quản
• Tác nhân hóa học kết hợp với nhiễm khuẩn thứ phát
• Hoại tử phế quản
• Nhiễm khuẩn
• Phản ứng miễn dịch bất thường
• Mạch máu phế quản cản trở nuôi dưỡng phế quản
• Do chít hẹp phế quản
• U, dị vật, lao hạch chèn ép phế quản
• Tổn thương quanh phế quản như xơ hang, áp xe phổi mãn tính, lao xơ phổi
• Bệnh phế nang viêm xơ hóa
• Xẹp, mất thể tích nhu mô phổi
• Nhiễm khuẩn thứ phát
• Viêm tuyến giáp, viêm loét đại tràng
• Khuyết tật thanh lọc nhầy rung mao

Giãn phế quản vô căn

Nguyên nhân giãn phế quản vô căn (tiếng anh là Idiopathic bronchiectsis) đến nay vẫn chưa xác định được nguyên nhân rõ ràng. Tuy nhiên những trường hợp mắc phải dạng giãn phế quản này rất hiếm.

Giải phẫu bệnh giãn phế quản

• Bản chất của giãn phế quản là sự tàn phá cấu trúc sụn thành phế quản, cơ sợi chun giãn, đưa các tổ chức xơ lên thay thế kết cấu tự nhiên của thành phế quản.
• Lòng động mạch phế quản tăng khiến nhiều chỗ phình ra, đặc biệt là phát triển những chỗ nối từ động mạch phổi với động mạch phế quản tạo các đoạn dừng dễ bị vỡ gây khái huyết trong giãn phế quản.
• Niêm mạc phế quản bị nhiễm các nang lympho, tuyến phế quản phì đại tăng sinh, màng đệm dày lên, tăng tiết.
• Phổi quanh phế quản giãn xẹp lại do tiểu phế quản ngoại vi tắc nghẽn, các tiểu phế quản xơ hoá, thũng phổi quanh tổn thương xơ, thành phế nang dày lên, teo lại, tổn thương phổi quanh ổ giãn.
• Giãn phế quản ở một bên phổi hay ở cả hai bên, hay gặp ở thuỳ dưới. Phân loại giãn phế quản hình túi, hình trụ,… dựa vào bệnh học, hình ảnh Xquang.
• Thành phế quản căng giãn, phá huỷ, tăng tiết nhầy, viêm mạn tính, mất nhung mao. Các vùng nhu mô phổi (phế nang) xơ hoá làm xẹp phổi, mất thể tích…
• Giãn phế quản với viêm phế quản mạn tính, khí thũng phổi, xơ phổi. Thay đổi bệnh học hô hấp quyết định rối loạn chức năng, huyết động, giảm lưu lượng thở, giảm thể tích phổi, mất cân bằng tỷ số thông khí dòng máu (V_A/Q_C), giảm oxy trong máu.

Phân loại giãn phế quản

Bệnh được phân loại theo các cách khác nhau, phổ biến nhất là theo lâm sàng, nguyên nhân, giải phẫu, hình ảnh X-quang và theo các thể.

Theo lâm sàng

• Giãn phế quản thể ướt: hay bị thuỳ dưới, lan tỏa ra hai phổi, đặc trưng là ho khạc đờm nhiều,bị nhiều đợt bội nhiễm vi khuẩn.
• Giãn phế quản thể khô: thường bị ở thuỳ trên, triệu chứng đặc trưng là ho khạc ra máu, ít khạc đờm.
• Giãn phế quản thể hỗn hợp: vừa có  khạc nhiều đờm vừa có ho máu.

Theo nguyên nhân

• Giãn phế quản theo dạng bẩm sinh (nguyên phát)
• Giãn phế quản theo dạng mắc phải (thứ phát)

Theo giải phẫu

• Giãn phế quản cục bộ: các ổ giãn khu trú, có thái huyết, ít khạc đờm, lâm sàng lặng lẽ, thường là do mắc phải.
• Giãn phế quản lan tỏa: Bệnh nhân ho khạc đờm nhiều, khái huyết tái diễn, khó thở, suy hô hấp, tâm phế mạn xuất hiện sớm, bệnh thường mắc từ lúc trẻ.

Theo X-quang

• Giãn phế quản thể hỗn hợp
• Giãn phế quản dạng hình tràng hạt
• Giãn phế quản dạng hình túi
• Giãn phế quản dạng hình trụ

Theo các thể

• Thể xẹp phổi (chiếm 33,8%)
• Thể áp xe hoá (chiếm 18,3%)
• Thể giả lao phổi (chiếm 11,3%)
• Thể viêm phổi mạn tính (chiếm 7%)
• Thể giả u (chiếm 5,6%)